HPV – wirus brodawczaka ludzkiego. Przyczyny, objawy, leczenie

Wirus brodawczaka ludzkiego stanowi jedną z przyczyn rozwoju nowotworów zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Jak dochodzi do zakażenia? Jakie są objawi i skutki? Wreszcie, czy można pozbyć się HPV z organizmu? Na wszystkie te pytania odpowiedź znajdziecie poniżej.

Brodawczak ludzki – co to jest?

Współcześnie znanych jest ponad 120 typów brodawczaka ludzkiego. Objawy, które są przez nie wywoływane są bardzo zróżnicowane – mogą to być zupełnie niegroźne brodawki na skórze lub przy przewlekłej infekcji, zmiany prowadzące do rozwoju nowotworów narządów rozrodczych. Do zarażenia dochodzi poprzez kontakt z naskórkiem osoby zarażonej. W przypadku ponad 40 z typów HPV do zakażenia dochodzi drogą płciową.

Jakie są przyczyny HPV?

HPV jest najczęstszą chorobą przenoszoną drogą płciową, czyli poprzez wszelkie kontakty seksualne. Do zakażenia może dojść zarówno w wyniku kontaktu genitalno-genitalnego, jak i oralno-genitalnego i genitalno-analnego. Transmisja wirusa jest również możliwa w wyniku korzystania z tych samych artykułów higieny osobistej, bielizny, a nawet ręcznika. Zdarza się to bardzo rzadko i ma głównie miejsce w przypadku, kiedy zmiany chorobowe obecne są na zewnętrznych narządach płciowych. Zakażenie brodawczakiem ludzkim przechodzi większość ludzi, jednak jedynie u części z nich wirus ma charakter złośliwy, co powoduje, że infekcja staje się przewlekła, sprzyjając rozwojowi nowotworów – głównie raka szyjki macicy, raka sromu, raka pochwy, a także gardła. HPV stanowi przyczynę rozwoju nowotworu w przypadku 3,3% kobiet i 2% wśród mężczyzn.

HPV a rak - czy zakażenie jest równoznaczne z chorobą?

W wielu przypadkach zarażenie HPV przebiega bezobjawowo, a sama infekcja zwalczana jest przez system immunologiczny, który wprowadza ją w stan regresji. Jednak niektóre z typów powodują w organizmie zmiany będące przyczyną rozwoju nowotworów. Z tego względu wirusy HPV dzielone są na dwie grupy – niskoonkogenne i wysokoonkogenne.

• Niskoonkogenne wirusy HPV – do tej grupy zaliczają się typy 6, 11, 13, 30, 32, 34, 40, 42, 43, 44, 53, 54, 55, 57, 61, 62, 64, 66, 68, 69. Zakażenie nimi wiąże się z niskim ryzykiem rozwoju nowotworu raka szyjki macicy. Występują wśród kobiet i mężczyzn, wywołując brodawkowate zmiany narządów płciowych o charakterze łagodnym (kłykciny kończyste).

• Wysokoonkogenne wirusy HPV – do tej grupy zaliczają się typy 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 67. Zakażenie nimi wiąże się z wysokim ryzykiem rozwoju nowotworu – nie tylko szyjki macicy, ale również raka pochwy, sromu i odbytu.

Zakażenie HPV typu 16 i 18 wiąże się ze znacząco podwyższonym ryzykiem wystąpienia niekontrolowanych podziałów komórek nabłonka szyjki macicy, a tym samym ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy. Według wyników badań opublikowanych na łamach naukowego czasopisma The Lancet, typ 16 i 18 wirusa HPV odpowiada za rozwój raka szyjki macicy w aż ⅔ przypadków.

Samo zakażenie HPV nie jest równoznaczne z rozwojem nowotworu. Należy jednak pamiętać o regularnym wykonywaniu badań i pozostawaniu pod kontrolą lekarza. W celu ograniczenia ryzyka przejścia zakażenia w przewlekłą infekcję należy zadbać o odporność, która pozwoli na skuteczniejszą walkę z wirusem.

Jakie są objawy zakażenia HPV?

Zakażenie HPV przebiega w czterech fazach:

• Faza pierwsza – jest to okres od momentu zakażenia do momentu pojawienia się pierwszych zmian na powierzchni nabłonka. W fazie tej, w przypadku zainfekowania żeńskich narządów płciowych, wyniki badania cytologicznego są dobre. Dopiero specjalistyczne badanie wirusologiczne jest w stanie wykryć obecność wirusa brodawczaka ludzkiego;
• Faza utajenia – może ona trwać nawet przez kilkanaście lat, by następnie przejść w fazę subkliniczną;
• Faza subkliniczna – podczas jej trwania na nabłonku pojawiają się coraz bardziej widoczne zmiany, które można już zdiagnozować poprzez badanie cytologiczne lub kolposkopowe;
• Faza kliniczna – w fazie tej zmiany chorobowe (o charakterze kłykcin lub nowotworu) stają się widoczne gołym okiem.

Cechą charakterystyczną zakażenia HPV jest brak objawów w pierwszych fazach rozwoju zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Pierwsze z nich – świąd, pieczenie i ropne upławy - dają o sobie znać, dopiero gdy zmiany w strukturze nabłonka są już zauważalne gołym okiem. Należy również pamiętać, że bezpośrednią przyczyną występowania symptomów nie jest wirus HPV, a towarzyszące mu zakażenie bakteryjne i grzybicze.

Objawy HPV różnią się również w zależności od zainfekowanej części ciała. W przypadku żeńskich narządów płciowych pojawiają się one w wyniku rozwoju nowotworu. Objawy te to:

• Krwawienie pomiędzy miesiączkami;
• Krwawienie z pochwy po stosunku;
• Ból podbrzusza pojawiający się podczas stosunku lub podczas oddawania moczu;
• Obfitsze niż zwykle miesiączki;
• Obfite upławy;
• Wydzielina z pochwy o nieprzyjemnym zapachu.

Zdarza się, że wirus brodawczaka ludzkiego pojawia się w obrębie jamy ustnej, stanowiąc przyczynę rozwoju raka gardła i jamy gardłowo-nosowej. Pojawiające się symptomy przypominają objawy typowe dla zwykłych infekcji gardła. Z tego powodu zdiagnozowanie nowotworu może być utrudnione.

HPV – badania, które należy wykonać?

Badaniami, które dają najpewniejszy wynik jest test DNA oraz metody molekularne PCR. Dzięki nim możliwe jest precyzyjne określenie, z jakim typem wirusa brodawczaka ludzkiego mamy do czynienia. Badanie to daje szanse na wykrycie go w bardzo wczesnym stadium, a co za tym idzie pozwala na szybsze wdrożenie odpowiednich metod leczenia. Wykonanie takiego testu jest wskazane przede wszystkim w przypadku aktywnych seksualnie kobiet, jednak warto by wykonywali go również mężczyźni – HPV może prowadzić u nich do rozwoju m.in. raka prącia. Ponadto, osoby będące nosicielami mogą zarażać wirusem swoich partnerów.

Diagnostyka HPV polega również na wykonywaniu badań cytologicznych i kolposkopowych, które niejako potwierdzają diagnozę. Wynik pozytywny oznacza, że w szyjce macicy pojawiły się zmiany w nabłonku, które z kolei mogą być oznaką rozwijającego się nowotworu.

W dobie coraz powszechniejszej telemedycyny i dostępności usług medycznych przez internet coraz częściej można spotkać się również ze specjalnymi zestawami, przeznaczonymi do wykonania niektórych badań bez wychodzenia z domu. Jednym z nich jest wyżej wymienione badanie genetyczne na obecność HPV. Rosnącą popularnością cieszy się również cytologia płynna – LBC.

Więcej o niej przeczytasz w artykule: Cytologia płynna (LBC) - wszystko, co musisz wiedzieć

Na czym polega leczenie HPV?

Niestety nie istnieje coś takiego jak lekarstwo na HPV. Leczenie to proces, który polega na pobudzeniu systemu immunologicznego tak, by wspomóc go w walce z wirusem. Metoda leczenia będzie się także różnić w zależności od typu brodawczaka ludzkiego, jakim dana osoba uległa zarażeniu. W przypadku niektórych typów wywołujących brodawki na skórze skuteczne są leki dermatologiczne, z kolei w przypadku innych pozbycie się HPV może okazać się niemożliwe. O zakażeniu wirusem warto pomyśleć za nim do niego dojdzie. Istotną rolę pełni profilaktyka, której podstawą jest szczepienie przeciw HPV. Nie można wykluczyć w ten sposób zakażenia każdym rodzajem HPV, jednak można uniknąć zakażenia najpowszechniej występującymi i najgroźniejszymi w skutkach odmianami.

Więcej informacji na temat szczepienia znajdziesz w artykule: Szczepienie na HPV – co musisz wiedzieć?